آشنایی با مدارک گمرکی

همانگونه که از اسم آن پیداست در بازرگانی بین الملل دست کم دو کشور درگیر انجام معامله می شوند. در ادامه کشور ما وارد کننده و یک کشور خارجی بعنوان صادر کننده در نظر گرفته شده است.

دسته اول اسناد، اسناد بازرگانی بین المللی داخلی هستند. این دسته اسناد در داخل کشور صادر میگردند و مورد نیاز یا مورد عمل در بخشی از فرآیند انجام معامله هستند که توسط وزارتخانه‌ها یا سازمان های داخلی صادر می گردند. در ادامه تک تک این اسناد را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

1. کارت بازرگانی 

كارت بازرگاني ،مجوزي است كه به دارنده آن اعم از شخص حقيقي يا حقوقي به موجب ماده 2 قانون صادرات و واردات مصوب 1372/04/02 مجلس شوراي اسلامي اجازه داده مي شود به امر تجارت خارجي بپردازد.

2. اوراق ثبت سفارش

بعد از مکاتبه و مذاکره و رسیدن به توافق، پروفرما توسط فروشنده صادر می گردد و برای خریدار ارسال می شود. خریدار در اولین گام باید اقدام به ثبت سفارش کالای خود در وزارت بازرگانی نماید. این اقدام اهداف مختلفی را دنبال می نماید از جمله گردآوری آمار و جلوگیری از ورود کالاهای ممنوع در مراحل ابتدایی کار و ممانعت از هدر رفتن سرمایه و انرژی تجار کشور.

3. بیمه نامه

بیمه حمل و نقل کالا عقدی است که به موجب آن در ازای پرداخت حق بیمه از طرف بیمه گذار، بیمه گر تعهد می نماید خسارات احتمالی وارده به بیمه گذار در مسیر حمل کالا را که ناشی از وقوع خطرات بیمه شده است جبران نماید. به منظور پوشش ریسک های فیزیکی و حمل و نقل کالا در بازرگانی بین الملل، یکی از دو طرف فروشنده یا خریدار بر مبنای توافق فی مابین اقدام به خرید بیمه نامه برای کالا می کنند. بیمه نامه در ازای دریافت حق بیمه توسط شرکت های بیمه صادر میشود. میزان حق بیمه به عوامل متعددی از جمله خود کالا، نوع بسته بندی و نوع حمل بستگی دارد. بعد از اخذ پروفرما و ثبت سفارش در وزارت بازرگانی، خریدار اقدام به بیمه کالا نموده و بعد از خرید بیمه نامه، جهت گشایش اعتبار اسنادی به بانک مراجعه می نماید. وجود بیمه نامه صادر شده توسط شرکت‌های بیمه‌ای ایران جهت گشایش اعتبار اسنادی ضروری است.از سوی دیگر  گمرک حق بیمه پرداخت شده را در محاسبه ارزش کالا به منظور دریافت حقوق ورودی محاسبه مینماید. در صورتی که کالای وارده به گمرک به هر دلیلی بیمه نباشد گمرک طبق ماده 45 و 46 قانون امور گمرکی و ماده 6 بودجه سال 1317 موظف به بیمه کالا می باشد و کالا را بیمه محلی می نماید.

4. فرم درخواست گشایش اعتبار

این فرم از طرف بانک به اشخاصی که از طریق افتتاح اعتبار اسنادی مبادرت به ورود کالا میکنند داده میشود تا با تکمیل آن شرایط انجام معامله را برای بانک مشخص نموده و بویژه اسناد مورد درخواست خود را برای ابلاغ به فروشنده اعلام نمایند.

5. اعلامیه تامین ارز

سندی است که توسط بانک گشاینده اعتبار صادر میشود. بعد از گشایش اعتبار و ابلاغ آن به فروشنده، وی کالا را تهیه و بسته بندی نموده و آن را ترخیص صادراتی می نماید و به کشور خریدار ارسال می کند. در گام بعد اسناد را تهیه کرده و به بانک ابلاغ کننده تحویل می دهد و مبلغ معامله را دریافت میکند. آن بانک نیز اسناد را برای بانک گشاینده ارسال نموده و بانک گشاینده اسناد را به خریدار تحویل می نماید و بقیه مبلغ اعتبار که بصورت وثیقه از خریدار دریافت شده بود را از وی تحویل می گیرد (در صورت دیداری بودن اعتبار) و اصطلاحا با وی تسویه حساب می نماید. این سند هنگام تسلیم اسناد به خریدار و تسویه حساب با وی صادر میگردد. اعلامیه تامین ارز نشان میدهد که بانک چه مبلغ ارز، در چه تاریخی ، با چه نرخی و به چه شخصی فروخته است. یک نسخه از اعلامیه تامین ارز باید درهنگام ترخیص کالا به گمرک داده شود. این سند گاهی اوقات باعث جلوگیری از کم و یا بیش اظهاری می گردد و در واقع حلقه ارتباطی بانک با گمرک می باشد و نقش مهمی در جلوگیری از تقلب و فرار از پرداخت حقوق گمرکی ایفا می نماید.

6. اعلامیه ورورد کالا

شرکت حمل پس از ورود کالا به کشور آن را به انبار گمرک تحویل داده و برای اطلاع خریدار از رسیدن کالا برای وی اعلامیه ورود کالا را ارسال میکند. صاحب کالا با دریافت این اعلامیه جهت تسویه حساب با شرکت حمل و اخذ ترخیصیه به آن شرکت مراجعه می‌نماید. اعلامیه ورود کالا سندی است که جهت اطلاع به خریدار در مورد رسید کالایش به کشور توسط شرکت حمل صادر می گردد و از صاحب کالا میخواهد تا ضمن مراجعه جهت دریافت ترخیصیه با آن شرکت تسویه حساب نماید.

7. ترخیصیه

سندی است که شرکت حمل پس از تسویه حساب با وارد کننده صادر می کند. وارد کننده با در دست داشتن این سند میتواند به گمرک مراجعه و قبض انبار کالای خود را دریافت کند. زمانی که کالا به بندر مقصد میرسد شرکت حمل با هماهنگی اداره بنادر و کشتیرانی، کالا را از کشتی تخلیه و تا انبار گمرک می رساند و کالا را به انباردار گمرک تحویل می‌دهد. بعضی اوقات هزینه‌های تخلیه و جابجایی کالا از اسکله تا انبار گمرک در قرارداد حمل لحاظ نشده است و هزینه‌های آن بر عهده خریدار می‌باشد. بنابراین خریدار بعد از دریافت اعلامیه وصول کالا به شرکت حمل مراجعه نموده و با شرکت حمل و نقل تسویه حساب می‌نماید و ترخیصیه را از آن شرکت دریافت می‌کند.

در این سند مدیر شرکت حمل و نقل یا مقام صلاحیت دار از مدیر اداره گمرک اجرایی می خواهد که دستور دهد کالای موضوع سند را بعد از انجام تشریفات گمرکی به صاحب آن تحویل دهند. بنابراین اطلاعات کامل و دقیقی در مورد کالا در این سند ذکر می‌گردد که شامل شماره بارنامه، تعداد عدل یابسته، نوع بسته بندی، وزن بسته ها، شماره وسیله حمل، مبدا و نوع کالا می باشد.

8. قبض انبار

قبض انبار سند رسید تحویل کالا به انبار است که از طرف انباردار صادر می‌گردد. این سند در گمرکات بزرگ توسط قسمت آی تی صادر می‌شود و مدرک رسمی در دست صاحب کالا برای اقدام به منظور دریافت کالایش از گمرک است. در این سند اطلاعات خاصی ذکر می‌گردد که در زیر به آنها اشاره می‌شود:

مشخصات حمل کالا شامل نوع حمل، وسیله حمل، شرکت حمل کننده و نام صاحب کالا،

اطلاعات ورود کالا به مرز ورودی شامل مرز ورودی، تاریخ ورود و نماینده شرکت،

مشخصات کلی کالا شامل نوع و تعداد بسته بندی، وزن ناخالص و تاریخ ورود به انبار

ضمنا اگر توضیحی لازم باشد همچون صدمه دیدن کالا در زمان تحویل یا قبل از آن به انباردار، بصورت دستی روی قبض انبار ذکر می‌گردد.

9. اظهارنامه گمرکی

صاحب کالا زمان مراجعه به گمرک در اولین گام باید کالای خود را اظهار نماید.

اظهار در گمرک بر اساس بند ه ماده 2 قانون امور گمرکی عبارت است از ذکر اوصاف و مشخصات کامل کالا در اظهارنامه تسلیمی به گمرک به شکلی که با توجه به آن اوصاف و مشخصات، کالای اظهار شده معین و مشخص گردیده و از غیر آن و مشابه آن کاملا و به نحو روشن متمایز گردد. از سوی دیگر سازمان جهانی گمرک اظهار را به صورت مقابل تعریف می کند: هرگونه اظهار یا عملی به هر شکلی که مورد قبول یا تجویز گمرک باشد و اطلاعات یا جزئیات مورد نیاز گمرک را ارائه دهد. گمرک ایران نیز فرم اظهارنامه استاندارد سازمان جهانی گمرک را پذیرفته و آن را به زبان فارسی ترجمه و تحت عنوان اظهارنامه آسیکودا از آن استفاده می‌نماید. (آسیکودا نرم افزار تحلیل داده های گمرکی است.)

10. گواهی استاندارد

در اجرای مفاد تبصره 2 ذیل ماده 6 قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران مصوب سال هزار و سیصد و هفتاد و یک و مصوبات شورای عالی استاندارد، کالاهای مندرج در این مجموعه مشمول مقررات استاندارد اجباری گردیده است، لذا واردات، تمرکز، توزیع و فروش اینگونه کالاها با کیفیت پایین‌تر از استاندارد مورد قبول مؤسسه ممنوع می‌باشد.

واردکنندگان کالاهای مشمول مقررات استاندارد اجباری ملزم به رعایت مقررات مربوطه بوده و چنانچه الزامات قانونی را مراعات ننمایند علاوه بر آنکه خود بعنوان مصرف کننده در جامعه از آن زیان خواهند دید بلکه براساس مواد 9، 11، 12، 14 قانون اصلاح قوانین و مقررات مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به شرح مندرج در این مجموعه تحت پیگرد قانونی قرار خواهند گرفت.

11. پروانه سبز گمرکی

بعد از اظهار کالا به گمرک و انجام تشریفات گمرکی از جمله ارزیابی، ارزشگذاری و پرداخت حقوق ورودی کالا به گمرک، سندی صادر می گردد تحت عنوان پروانه سبز گمرکی. این سند را دایره صدور پروانه بعد از دریافت قبض درآمد یا قبض پرداخت حقوق ورودی متعلقه به کالا صادر می نماید. بنابراین صدور این سند به منزله تسویه حساب واردکننده با گمرک است و نشانگر آن است که ارزیابی کالا در گمرک خاتمه یافته و وارد کننده یا نماینده قانونی وی میتواند مقدمات خروج کالا را ازگمرک فراهم کند.اطلاعات موجود در پروانه سبز گمرکی در واقع عینا همان اطلاعاتی است که در اظهارنامه موجود است. صاحب کالا بعد از دریافت برگ سبز و امضاء نهایی آن توسط رئیس سرویس ارزیابی می‌تواند اجازه ورود کامیون به محوطه گمرکی را از درب خروج بگیرد و بعد از انجام امور مربوط به انبار و صدور بیجک انبار، کالا را از گمرک خارج نماید.  

در صورتی که ارزش کالای مورد بررسی زیاد نباشد یا کالای همراه مسافر باشد گمرک به جای پروانه سبز سندی صادر می کند تحت عنوان پته تجاری یا مسافری. این سند بمنظور تسریع در عملیات ارزیابی و انجام تشریفات گمرکی استفاده میشود و وجود بعضی اسناد خاص که در حالت عادی برای ترخیص کالا ضروری هستند در این حالت ضروری نیست.